صدای هنر علیه نسل‌کشی

۱۳:۰۲ – ۳۱ تیر ۱۴۰۴

عصر کشاورزی – زمانی «تئودور آدورنو» از فلاسفه نئومارکسیست «مکتب فرانکفورت» گفته بود که پس از آشوویتس شعر سرودن عملی وحشیانه و بربرمنشانه است، زیرا این کار، فرهنگی را به نمایش می‌گذاشت که نتوانست جلوی نسل‌کشی یهودیان و مخالفان نازی‌ها را بگیرد. هیچ معلوم نیست که اگر آدورنو زنده بود در مورد فجایعی که صهیونیست‌ها بر سر مردم فلسطین، به‌ویژه غزه می‌آورند چه می‌گفت؟ آیا مانند هموطن خود، «یورگن هابرماس» در زمین نتانیاهو و شرکای قاتلش بازی می‌کرد یا سمت حق و حقیقت را می‌گرفت؟ نمی‌دانیم. اما باید این را گفت که سرودن شعر در زمانه‌ای که نظم غربی هرچه دلش می‌خواهد بر سر مردم بی‌دفاع می‌آورد عمل بیهوده و عبثی نیست، چون از چند میلیارد جمعیت کره زمین، تنها چند میلیون نیروی نظامی وجود دارد که آنها نیز به فراخور دستور مقامات بالای کشور‌ها و براساس منافع ملی دست به اسلحه می‌شوند تا علیه دشمنان اقدام کنند.

مردم و هنرمندان معتقد به اسلام راستین برای همدردی با فلسطینیان و ساکنان غزه تنها می‌توانند با سلاح شعر، موسیقی، سینما، رسانه و… وارد کارزار شوند و علیه دشمنان خدا و انسان موضع بگیرند. حال اگر این کار را هم انجام ندهند نه‌تنها خویش را شریک جرم و جنایت نیروی نیابتی آمریکا در منطقه قرار داده‌اند، بلکه حق اظهارنظر در مورد مسائل کم‌اهمیت‌تر را از خود سلب کرده‌اند. از زمان شروع عملیات طوفان‌الاقصی تا به حال، آثار متعددی از هنرمندان بین‌المللی در خصوص جنایت صهونیست‌ها در غزه و کرانه باختری تولید شده، ولی سهم هنرمندان خاورمیانه‌ای، به‌خصوص اعراب در این میان کمتر از حد تصور است. با این وجود قصد داریم به واکنش هنرمندان خارجی در رابطه با غزه بپردازیم و این سؤال را با ذکر نمونه مطرح کنیم که چرا هنرمندان هم‌خون و هم‌مسلک عرب آن‌طور که شایسته است نسبت به اقدامات ددمنشانه صهیونیسم جهانی آرایش جنگی نگرفته و به میدان نیامده‌اند؟

غوغای جوکر علیه نتانیاهو

در میان بازیگران مطرح هالیوودی، «خاویر باردم» و «سوزان ساراندون» در صف اول انتقاد جدی علیه اقدامات وحشیانه صهیونیست‌ها در قبال ساکنان واقعی فلسطین قرار داشتند و با هر وسیله‌ای تلاش کردند تا نگاه مخاطبانشان را به سمت غزه جلب کنند. در تازه‌ترین واکنش، یک بازیگر اسکاری دیگر، یعنی «واکین فینیکس» هم موضع سختی در قبال جنایات رژیم صهیونیستی گرفت و از روح عاصی و انقلابی خود خبر داد. فینیکس در این‌باره با اشاره به گرسنگی مفرط مردم در محاصره غزه گفت: «گرسنگی دادن به کودکان تا سرحد مرگ هیچ توجیهی در پی ندارد. مسئله بسیار ساده و سرراست است. شما برای درک واقعیتی که در حال وقوع است هیچ احتیاجی به شناخت جغرافیای سیاسی منطقه ندارید. حتی لازم نیست که در این رابطه اطلاعات خاصی داشته باشید تا درد مردم آنجا را درک کنید. برای من بسیار تکان‌دهنده و دردناک است که نمی‌توانیم در مورد این مصیبت بدون ترس حرف بزنیم. به نظرم این اقدامی دلاورانه است که در مورد جنگ غزه سخن بگوییم، چون حقوق بشر برای مردم غزه هم باید رعایت شود.»

واکین فینیکس بازیگر سخت‌کوشی است که دوربین او را دوست دارد، نقش‌هایی هم که در طول کارنامه سینمایی‌اش تاکنون پذیرفته بر این واقعیت صحه می‌گذارد، زیرا فینیکس در اغلب اوقات علاقه‌ای به بازی در نقش‌های برج‌عاج‌نشین و عشرت‌طلب ندارد و «جوکر» مصداق بارز همین مدعاست. آنارشی موجود در کاراکتر جوکر، ساخته «تاد فیلیپس» را اگر در قالب رئالیسم متعهد و بیرون از اتمسفر «کامیک بوک‌ها» درنظر بگیریم باید این اعتبار را برای فینیکس قائل شویم که بازی او در نقش یک فرد ضدسیستم با منش وی در زندگی عادی کاملاً منطبق است و ذره‌ای ناخالصی ندارد.

گروه موسیقی «مسیو اتک» علیه اسرائیل

«مسیو اَتک» یک گروه موسیقی تریپ‌هاپ انگلیسی است که سی‌وهفت سال پیش کارش را در بازار موسیقی اروپا آغاز کرد. پنج آلبوم استودیویی این گروه، بیش از ۱۳ میلیون نسخه در سراسر جهان به فروش رفته و آنها توانستند در نزدیک به چهار دهه فعالیت جوایز متعددی را از فستیوال‌های هنری به دست بیاورند. اما مسئله‌ای که باعث شهرت مسیو اَتک شده، حمایت از جنبش‌های سیاسی، حقوق بشری و محیط زیستی است. حمله کور و وحشیانه رژیم صهیونیستی به مردم بی‌دفاع فلسطین در غزه سبب شد تا آنها با وجود فشار‌هایی که در این رابطه وجود دارد، تشکلی را با حضور تعدادی از هنرمندان علیه نسل‌کشی سازماندهی کنند و مارپیچ سکوت را دور بزنند. در همین راستا، مسیو اَتک بیانیه‌ای منتشر کرد و نوشت: «صحنه‌هایی که در غزه اتفاق می‌افتد، فراتر از آن است که بتوان توصیفش کرد. ما به‌عنوان هنرمند، تصمیم گرفته‌ایم سکوت نکنیم و از تریبون‌های عمومی برای مشخص نمودن نقش دولت بریتانیا در این خصوص پرده برداریم.» هدف اصلی و اساسی گروه موسیقی مسیو اَتک فراهم آوردن فضایی است که در آن هنرمندان رشته‌های مختلف بتوانند بدون ترس از بایکوت شدن، عقیده‌شان را در رابطه با مسائل مختلف، نظیر آنچه در غزه به وقوع می‌پیوندد بیان کنند و حتی کار را تا جایی پیش ببرند که دولتمردان غربی را به دلیل حمایت تسلیحاتی، مادی و معنوی از نتانیاهو مورد بازخواست قرار دهند.

البته رویکرد این گروه از طرف گعده‌ها و لابی‌های اسرائیلی در انگلستان بی‌جواب نماند و نهاد سازمان‌یافته‌ای تحت عنوان «وکلای بریتانیا برای اسرائیل» علیه اقدام جسورانه مسیو اَتک طرح دعوا کرده است. همین مسئله باعث شد یک گروه مخالف برگزیت (مخالفان خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا) با ساخت و پخش مستندی در باب فعالیت این گروه از وکلا، جبهه‌ای جدید در برابر دشمنان بشریت ایجاد کنند. اعضای این گروه که «رهبری شده توسط الاغ‌ها» نام دارد در مستند سینمایی خود از تلاش وکلای انگلیسی برای ساکت کردن «باب ویلان» پس از اجرای تاریخ‌سازش در فستیوال موسیقی گلاستونبری -که خشم صهیونیست‌ها و طرفدارانشان را برانگیخت- پرده برداشت و روسیاهشان کرد. تجربه افشاگرانه مسیو اَتَک در صورت ادامه می‌تواند موج عظیمی از حمایت‌ها برای مردم غزه و نجاتشان از دست رژیم خونخوار پدید بیاورد و تیغ تیز سانسور را کم‌اثر و یا حتی کاملاً بی‌اثر کند. این گروه موسیقی در ادامه تلاش‌هایش اضافه کرد با مقاومت حداکثری در برابر کمپین‌های سانسور ایستادگی می‌کند و اجازه نمی‌دهد هنرمندان، به‌خصوص آنها که به‌تازگی کارشان را شروع کرده‌اند با تهدید و ارعاب، کاری به مسائل حقوق بشری نداشته باشند و با سکوت خود ظالم را در راه رسیدن به اهداف شومش در غزه همراهی کنند.

رپر‌های ایرلندی بی‌خیال غزه نشدند

‌می‌گویند اظهارنظر در مورد مسائل سیاسی و اجتماعی جزء جدایی‌ناپذیر از فرهنگی هیپ‌هاپی در جای‌جای کره زمین است. ما این حرف را می‌پذیریم و سوای خوش‌رقصی تعداد کمی از رپر‌های فارسی‌زبان خارج‌نشین که به بهانه مخالفت با نظم سیاسی مستقر در کشور زادگاهشان عملاً تبدیل به سگ دست‌آموز نتانیاهو و رفیق آمریکایی دیوانه‌اش شدند، هم‌صدایی باقی این هنرمندان با اهالی مظلوم و در عین حال قهرمان‌پرور غزه را مغتنم شمرده و ستایش می‌کنیم. اما فارغ از تلاش‌هایی که رپر‌های وطن‌دوست و مسلمان ایرانی در جهت دفاع از حق و حقیقت از خود بروز داده‌اند، باید زاویه دوربین را به سمت غرب اروپا بچرخانیم تا متوجه شویم انسانیت رنگ، نژاد و آیین نمی‌شناسد و هر فرد و گروه آزاده‌ای می‌تواند بدون آنکه عرب و مسلمان باشد، نظر بسیاری از هم‌مسلکان خویش را به فجایعی که در حال رقم خوردن در منطقه غرب آسیاست معطوف کند.

گروه رپ سه‌نفره ایرلندی «نی کپ» در این روز‌ها به‌خاطر دفاع از ساکنان غزه حسابی غوغا کرده است. ماجرا از اجرای کنسرت این گروه در جشنواره موسیقی کالیفرنیا آغاز شد. آنها برنامه خود را با شعار «اسرائیل در حال نسل‌کشی مردم فلسطین است» و همچنین عبارت «لعنت به اسرائیل، فلسطین را آزاد کنید» آغاز کردند. در ادامه این «مو چارا» یکی از اعضای گروه بود که رو به حاضران گفت: «فلسطینی‌ها جایی برای رفتن ندارند و غزه خانه آنهاست. اسرائیل، مردم آنجا را بمباران و آواره می‌کند. این اگر اسمش نسل‌کشی نیست، پس دقیقاً چه مزخرفی است؟» همین حرف‌ها و اجرای آنارشیستی و ساختارشکنانه در قلب خاک آمریکا کافی بود، تا این گروه با دردسر مواجه شود، چون ظرف کمتر از یک هفته از این اتفاق، همه اجرا‌های صحنه‌ای نی کپ در آمریکا لغو شد و فاکس‌نیوز در مقام بنگاه خبرپراکنی جمهوری‌خواهان بدون آنکه خنده‌اش بگیرد، اظهارات موچارا را به مبلغان آلمان نازی تشبیه کرد!

آتش غوغای گروه ایرلندی نی کپ که به طرفداری از جنبش حماس و حزب‌الله لبنان شهرت دارد خاموش نشد و در فستیوال گلاستونبری در میان شعار «فلسطین را آزاد کنید» به اجرا پرداخت. این اتفاق انتقاد «کی‌یر استارمر» نخست‌وزیر بریتانیا را در پی داشت. او اعلام کرد حضور نی کپ در گلاستونبری را مناسب نمی‌داند. موچارا پس از اعلام موضع استارمر ساکت ننشست و در میان هوادارانی که پرچم فلسطین را در دست داشتند، رئیس دولت فخیمه بریتانیا را خطاب قرار داد و گفت بهتر است او ساکت شود و حرفی نزند. موچارا از نوامبر سال گذشته به خاطر به اهتزاز درآوردن پرچم حزب‌الله در لندن با اتهاماتی درخصوص حمایت از تروریسم و این قسم اباطیل روبه‌روست. همه اینها، اما باعث نشد که رپر‌های ایرلندی از ادامه حمایت‌هایشان در جهت دفاع از مردم جنوب لبنان و غزه دست بردارند. موچارا در این زمینه گفت: «درست است که این وضعیت بسیار استرس‌زاست و ممکن است بر امنیت اقتصادی کار ما تأثیر بگذارد، ولی همه این دست‌انداز‌ها با آنچه در فلسطین اتفاق می‌افتد بسیار ناچیز است.»

از «تلک قضیه» تا صدای سکوت عربی

وقتی هفت اکتبر و در پی آن حملات رژیم صهیونیستی به کرانه باختری و به‌ویژه نوار غزه شروع شد، تعدادی از هنرمندان عرب منطقه دست به کار شدند و با تولید آثار هنری صدای اعتراضشان را به گوش جهانیان رساندند. در میان همه آن آثار، اجرای قطعه موسیقی «تلک قضیه» توسط گروه راک مصری کایروکی در اختتامیه یک جشنواره سینمایی سروصدای زیادی به پا کرد و با بازدید میلیونی در سرویس‌های پخش استریم موسیقی و همین‌طور یوتیوب مواجه شد. مضمون اشعار در این ترانه به‌گونه‌ای بود که «سکوت» جامعه جهانی در قبال جنایات اسرائیل را نشانه می‌گرفت و حرف مفت دفاع از حقوق بشر در مجامع غربی-عربی را برنمی‌تابید.

اما هرچه از هفت اکتبر ۲۰۲۳ فاصله گرفتیم، سوژه فلسطین برای هنرمندان عرب -من‌های آنها که به «مقاومت» ایمان دارند- بدل به یک موضوع حاشیه‌ای شد و صدای خاص و ویژه‌ای از سمت آنان به گوش نرسید. اگر کاریکاتور‌های انقلابی امثال «مرام علی» و «کمال شرف» در ضدیت با خوی درنده دشمنان اسلام و انسایت را درنظر نگیریم، می‌توان گفت اعراب با وجود نفوذ بسیار بالا در جوامع غربی و حضور چندصدمیلیونی‌شان در منطقه غرب آسیا قافیه را به همکاران غربی‌شان باخته‌اند و صدایی جز سکوت از آنها بلند نمی‌شود! این اتفاق باعث شد تا از خود سؤال کنیم چرا هنرمندان عرب، رویه‌ای که با تلک قضیه شروع شد را ادامه ندادند؟ هنرمندان عرب به درد مردم مظلوم غزه اعتنای چندانی ندارند، چون خود را هم‌سرنوشت با آنها نمی‌دانند و قصد دارند در برابر جامعه جهانی تسلیم محض باشند تا همچنان بقای خویش را تضمین کنند. برای مثال وقتی به صفحه مجازی خوانندگان، بازیگران و به‌طور کل هنرمندان زن و مرد سرشناس عرب سر می‌زنیم، جز تعدادی انگشت‌شمار هیچ واکنشی از ایشان در قبال اتفاقاتی که در منطقه در حال وقوع است مشاهده نمی‌کنیم. روزی نیست که لبنان مورد حملات تروریستی و کور رژیم صهیونیستی قرار نگیرد، اما این دلیل آنقدر موجه نیست که خواننده مشهوری همچون «راغب علامه» را به واکنش وادار سازد و او را در برابر نظام پول و سرمایه قرار دهد. 

این خواننده در بستر اینستاگرام بالغ بر پنج‌ونیم میلیون دنبال‌کننده دارد و می‌تواند با یک پست و استوری طرفدارانش از سراسر جهان را نسبت به فجایع غزه و لبنان آگاه کند، ولی دریغ از یک اقدام جدی در این زمینه! وقتی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی عملیات وعده صادق ۳ را کلید زد، این خوانندگان در کلاب‌ها مشغول رقص و آواز بودند و اصلاً نفهمیدند که تاریخ در همسایگی‌شان در حال رقم خوردن است. یا الیسا، خواننده‌ای که مواضع سیاسی‌اش کاملاً در برابر جبهه مقاومت قرار می‌گیرد و به اصالت عرب بر دیگری اعتقاد دارد، وقتی لبنان به‌عنوان کشور متبوعش هدف حملات دشمن قرار گرفت سکوت را بر فریاد ترجیح داد تا مبادا کاسبی‌اش کساد شود. درنهایت باید گفت خون عربی اگر می‌توانست جلوی اسرائیل را بگیرد، سن این رژیم غاصب دورقمی نمی‌شد و کارش در میانه قرن بیستم به نقطه پایان می‌رسید. پس برای سرنگونی نیروی نیابتی آمریکا در منطقه به چیزی بیش از اصالت عربی نیاز است.

منبع: فرهیختگان