از رؤیا تا رانندگی؛ وقتی زنان پشت فرمان اسنپ می‌نشینند

۱۰:۵۰ – ۱۳ مرداد ۱۴۰۴

عصر کشاورزی – گزارش ۱۴۰۳ اسنپ در لایه‌های زیرین خود نشانه‌هایی از زیست اجتماعی – اقتصادی امروز جامعه ایران را با خود به همراه دارد و شاید بتوان گفت که پلتفرم‌ها بدون اینکه بخواهند آینه‌ای از زیست روزمره جامعه ایرانی به نمایش می‌گذارند. هرچه که هست اطلاعات این گزارش متنوع و از جنبه‌های گوناگون قابل تحلیل است؛ از نوع و میزان سفر‌ها گرفته تا توزیع جغرافیایی خدمات، مسئولیت اجتماعی، درآمد‌ها و مخارج، رفتار مصرفی کاربران و ویژگی‌های رانندگان و همه و همه می‌توان از این گزارش استخراج کرد.

این یادداشت تنها به یک بخش خاص از این داده‌ها اشاره دارد با این امید که پژوهشگران حوزه‌های مختلف همه جنبه‌ها را مورد واکاوی، تحلیل و تفسیر قرار دهند و مهم‌تر از آن، این آمار و ارقام و نتایج پژوهش‌ها مورد توجه سیاست‌گذاران و تصمیم‌گیران قرار گیرد.

در بخشی از این گزارش اعلام شده که تعداد همکاران زن در گروه اسنپ نسبت به سال گذشته افزایش یافته است. اگر این مطلب را علاوه بر همکاران اداری و پشیبان، شامل همکاران راننده زن هم لحاظ کنیم، این گزارش به خوبی نشان از حضور پررنگ‌تر زنان در حوزه حمل‌ونقل است. در گزارش ۱۴۰۳ تعداد زنان راننده ۳۲۳ هزار و ۲۰۲ نفر ذکر شده است که در سال ۱۴۰۲ و ۲۳۳ هزار و ۲۱۴ نفر بودند؛ یعنی رشد تقریباً نزدیک به ۱۰۰ هزار نفری یا همان ۵۰ درصدی و حتی در گزارش آمده که فعال‌ترین کاربر راننده زن ۱۳ هزار و ۶۶۲ سفر طی یک سال داشته است. البته این تعداد به نسبت بیش از ۳ میلیون کاربر راننده فعال است.

این اطلاعات را می‌توان پرمعنا و هشداردهنده دانست به نظر می‌آید که چنین حضوری بیش از آنکه ناشی از فرصت‌های برابر و فضای حمایتی باشد، نتیجه فشار اقتصادی، نیاز به درآمد دوم در خانواده‌ها و گاه هم ناتوانی در ورود به بازار کار رسمی است.

این بحث از جنبه‌های مختلف قابل بررسی است. فرسایش جسمی و روانی، شغل‌های غیررسمی و بی‌ثبات، نادیده گرفتن استعداد و ظرفیت‌های تخصصی و غیره، همه و همه آسیب‌هایی است که می‌تواند برای زنان به بار آورد. تنها یک نمونه از آسیب‌هایی که می‌تواند برای زنان ایجاد کند «خشونت کلامی» است؛ نمونه‌اش ویدیویی‌ست که همین روز‌ها یکی از زنان راننده اسنپ از تجربه تلخ خود منتشر کرد.

زنان می‌بایست در موقعیتی باشند که شغل ثابت، تخصص‌محور یا مرتبط با تحصیلات خود داشته باشند، اما حضور آنها در ناوگان اسنپ نشان می‌دهد که پلتفرم‌های حمل‌ونقل و شغل‌هایی از این دست، شاید دیگر یک شغل مکمل یا موقت و مقطعی نباشد بلکه به مسیر اصلی امرار معاش بخش قابل توجهی از مردم تبدیل شده است. همین چند عدد ساده در واقع نشان می‌دهد که مسیر رؤیا‌ها به پشت فرمان کشیده شده است. درست است که چرخ‌های تاکسی‌های اینترنتی می‌چرخد، اما برای عده‌ای نه برای پیشرفت بلکه برای بقا.

این یادداشت صرفاً طرح یک مسأله است، اما به وضوح نشان می‌دهد که داده‌های اسنپ چیزی فراتر از تحلیل یک اپلیکیشن هستند بلکه چنین داده‌هایی اگر درست خوانده شود پیام‌هایی بسیار فراتر از حوزه حمل‌ونقل به همراه دارد. «این آمار باید جدی گرفته شود».

منبع: کانال تلگرامی تاریخ‌نویس