روز جهانی شبکه‌های اجتماعی: آیا در آستانه ورود به جهان مجازی هستیم؟

روز ۳۰ ژوئن (۱۰ تیر)، به عنوان روز جهانی شبکه‌های اجتماعی (Social Media Day)، فرصتی مناسب برای تأمل در نقش فزاینده و غیرقابل انکار این پلتفرم‌ها در تار و پود زندگی معاصر ماست. از برقراری ارتباطات شخصی گرفته تا اطلاع‌رسانی و سرگرمی، شبکه‌های اجتماعی مرزهای سنتی را درنوردیده‌اند و در حال بازتعریف تعاملات انسانی هستند. آمارها به وضوح این روند صعودی را نشان می‌دهند.

در حال حاضر، شش نفر از هر ده نفر در جهان از شبکه‌های اجتماعی استفاده می‌کنند و هر فرد به طور متوسط سه ساعت در روز را در این فضاها سپری می‌کند. مقیاس این نفوذ با ارقامی خیره‌کننده همچون تبادل ۴۱.۵ میلیون پیام در هر دقیقه در واتس‌اپ و دستاوردهای تاریخی مانند رسیدن فیس‌بوک به مرز سه میلیارد کاربر، بیش از پیش آشکار می‌شود.

پیش‌بینی‌ها حاکی از آن است که با گسترش روزافزون گوشی‌های هوشمند، تعداد کاربران شبکه‌های اجتماعی تا سال ۲۰۲۷ به شش میلیارد نفر خواهد رسید که نشان از تبدیل شدن این پلتفرم‌ها به یک جزء جدایی‌ناپذیر از زندگی جهانی دارد. دلایل روی آوردن کاربران به شبکه‌های اجتماعی طیف گسترده‌ای از نیازها را شامل می‌شود. در صدر این دلایل، ۴۷ درصد از کاربران برای ارتباط با خانواده و دوستان از این فضاها بهره می‌برند که نشان‌دهنده نقش محوری آن‌ها در حفظ و گسترش روابط اجتماعی است. ۳۵ درصد به دنبال سرگرمی هستند و ۳۴ درصد نیز از این بستر برای مطالعه و کسب اطلاعات استفاده می‌کنند.

علاوه بر این، ۳۰ درصد برای جستجو و کشف محتواهای جدید و ۲۸ درصد برای دنبال کردن اخبار و رویدادهای سیاسی و اجتماعی به این شبکه‌ها مراجعه می‌کنند. این تنوع در انگیزه‌های کاربری، شبکه‌های اجتماعی را به بستری چندوجهی تبدیل کرده است که از یک سو امکان تعاملات شخصی و از سوی دیگر دسترسی به اطلاعات و مشارکت در رویدادهای عمومی را فراهم می‌آورد. با توجه به این نفوذ گسترده و نقش‌های متعددی که شبکه‌های اجتماعی ایفا می‌کنند، این پرسش بنیادین مطرح می‌شود که آیا این پلتفرم‌ها در حال شکل‌دهی یک “جهان مجازی” هستند؟ به نظر می‌رسد پاسخ مثبت است.

شبکه‌های اجتماعی دیگر صرفاً ابزارهایی برای تسهیل ارتباطات نیستند، بلکه به تدریج در حال تبدیل شدن به قلمروهایی هستند که بخش قابل توجهی از تعاملات، اطلاعات، هویت‌ها و حتی اقتصاد افراد در آن شکل می‌گیرد. این جهان مجازی دارای ویژگی‌های منحصر به فردی است. از حضور مداوم افراد در فضای آنلاین گرفته تا تبدیل شدن آن به بستر اصلی تعاملات اجتماعی که جایگزین بسیاری از دیدارهای فیزیکی شده‌اند. در این فضا، افراد هویت‌های دیجیتال خود را می‌سازند و بخش زیادی از اخبار و اطلاعات خود را از آنجا دریافت می‌کنند.

این تحول، در کنار مزایایی همچون تسهیل ارتباطات جهانی و دسترسی بی‌سابقه به اطلاعات، چالش‌هایی نیز به همراه دارد. از نگرانی‌های مربوط به حریم خصوصی و گسترش اخبار جعلی گرفته تا تأثیرات احتمالی بر سلامت روان افراد. با این حال، روند رو به رشد و توسعه این پلتفرم‌ها نشان می‌دهد که شبکه‌های اجتماعی نه تنها بخشی جدایی‌ناپذیر از زندگی امروز ما هستند، بلکه در حال شکل‌دهی به ابعاد نوین و پیچیده‌ای از تجربه انسانی در یک “واقعیت موازی دیجیتال” هستند که تأثیرات آن بر آینده جامعه و مفهوم خود واقعیت، نیازمند تأمل و تحلیل عمیق‌تری است.