پاتوق زائران ایرانی در مکه

عصر کشاورزی – به‌رغم آنکه دو شهر مکۀ مکرمه و مدینۀ‌ منوره‌ در منطقۀ حجاز قرار دارند و به نظر می‌رسد که به لحاظ مذهبی و فرهنگی‌ وضعیت‌ مشابهی‌ داشته‌اند اما به دلایل تاریخی و قـومی، هـمواره مـیان این دو شهر تفاوت‌هایی وجود داشـته اسـت‌. از‌ آنـچه دربارۀ برخورد مردم مکه، به‌عنوان مرکز شریف‌نشین، با حجاج ایرانی گفته‌ شده‌ است‌، برمی‌آید که گروه‌های مختلف، از شریف و دستگاه اداری او و والی مکه گرفته تـا خـواجگان حـرم‌ (خدمتگزاران‌) و همچنین‌ مطوّف‌ها (راهنماهای حجاج در اجرای مناسک حـج) و نـیز توده‌های مردم، با ایرانیان‌ برخوردهای‌ متفاوتی داشته‌اند. در میان شرفای مکه و خاندان آنان که از سادات بودند، شیعیان امامی یافت می‌شدند‌ که‌ بـه ایـرانیان علاقه‌مند بودند و به آن‌ها احترام می‌گذاشتند. این علاقه، افزون بـر‌ علائق‌ مذهبی می‌توانست از نظر مالی نیز برای‌ شریف‌ مکه‌ فوایدی داشته باشد؛ چرا که علاوه بر‌ پولی‌ که از حجاج گـرفته مـی‌شد، دولت ایـران نیز از طریق سفارت خود در‌ عثمانی‌، توجه به شریف داشت. به‌ عـلاوه‌، شـریف نمایندۀ‌ رسمی‌ دولت‌ عثمانی بود و هر نوع برخورد منفی‌ او‌ با ایرانیان، جنبۀ سیاسی پیدا می‌کرد. عـلاوه بـر شـریف، مطوف‌ها که با‌ ایرانیان‌ سروکار داشتند، به‌طور عمده شیعه بودند‌ و از این جهت و نـیز‌ بـرای‌ حـفظ منافع مادی خود، می‌کوشیدند‌ تا‌ با ایرانیان برخورد مناسبی داشته باشند تا بتوانند مـشتریان بـیشتری را بـرای دوره‌های‌ بعد‌ جذب کنند. در چنین فضایی که شیعه کم بود، ایرانیان هنگام‌ انـتخاب‌ قـهوه‌خانه، تـلاش می‌کردند به جایی بروند‌ که‌ صاحبش شیعه‌ مذهب‌ باشد‌. از جمله «قهوه‌خانۀ حاجی‌ قنبر مـعروف [اسـت] که از شیعیان باهمت غیور است و در قهوه‌خانه‌اش لیلۀ غدیر تعزیۀ امام‌ سجاد‌(ع) منعقد و آش بسیار مـفصلی طـبخ مـی‌نماید‌ و به‌ حاجیان‌ هدیه‌ می‌دهد‌.

منبع: کافه تاریخ