استان خوزستان همواره با مسائل و مصائب زیست‌محیطی بسیاری مواجه بوده؛ از مالچ‌پاشی تا خشک شدن تالاب‌های استان که معیشت مردمان این استان به آن وابسته است. بر همین اساس، در این گزارش به بررسی فعالیت‌ها و تلاش‌های مسئولان و دوست‌داران محیط‌زیست خوزستان و نقش پررنگ مردم در احیای آن پرداخته‌ایم.
روز محیط‌زیست (۱۶ خرداد؛ ۵ ژوئن) فقط یک روز نیست؛ بلکه زنگ هشداری است برای حفظ محیطی که در آن زندگی می‌کنیم. با توجه به اهمیت محیط زیست، مجمع سازمان ملل متحد در سال ۱۹۷۲، پنجم ژوئن را به‌عنوان روز جهانی محیط‌زیست به تصویب رساند. هدف از این اقدام افزایش آگاهی مردم برای حفاظت از محیط‌زیست و همچنین تشویق مسئولان و دولت‌ها برای اتخاذ تدابیری در جهت مقابله با تخریب و آلودگی و نیز حفاظت از گونه‌های زیستی و جانوری در دنیا بوده است. کشور جمهوری اسلامی ایران نیز به پیروی از این روز، ۱۵ تا ۲۱ خرداد را به‌عنوان هفته محیط‌زیست اعلام کرده و به‌دلیل اهمیت این موضوع یک هفته را به آن اختصاص داده است.
استان خوزستان همواره با مسائل و مصائب زیست‌محیطی بسیاری مواجه بوده؛ از مالچ‌پاشی تا خشک شدن تالاب‌های استان که معیشت مردمان این استان به آن وابسته است. بر همین اساس، در این گزارش به بررسی فعالیت‌ها و تلاش‌های مسئولان و دوست‌داران محیط‌زیست خوزستان و نقش پررنگ مردم در احیای آن پرداخته‌ایم.
ارتباط نفت و محیط زیست
رئیس اداره محیط زیست آبادان، در خصوص چالش‌هایی که امروزه برای محیط زیست دنیا رخ داده است، به باشگاه خبرنگاران جوان گفت: رشد و پیشرفت صنعت و تکنولوژی در دنیا مخصوصاً صنعت نفت و اکتشاف معادن در نتیجه فرآیند تولید نفت، باعث ایجاد آلودگی زیادی از مرحله اکتشاف تا پالایش و انتقال نفت در سطح محیط‌زیست شد.
علی فتحی‌نیا ادامه داد: به‌دنبال تولید نفت، تولیداتی که وارد چرخه زندگی مردم شد، ازجمله پلاستیک، لاستیک، انواع مواد شیمیایی و انواع سموم شیمیایی برای رشد کشاورزی، در دنیا زمینه‌ای برای مشکلات جدید زیست‌محیطی را فراهم کرد.
رئیس اداره محیط‌زیست آبادان تصریح کرد: انسان می‌تواند در محیطی زندگی کند که سالم باشد و در شهری مانند آبادان که به‌صورت جزیره است و اطراف آن با رودخانه‌های اروند، کارون و بهمنشیر محصور شده، چالش‌هایی مانند کاهش سرانه فضای سبز، عدم مدیریت صحیح پسماندهای شهری و همچنین تخلیه انواع فاضلاب شهری به داخل رودخانه‌ها، باعث ایجاد آلودگی‌هایی در سطح محیط‌زیست آبادان شده است.
او ادامه داد: به‌دستور استاندار خوزستان در شورای سلامت و همچنین کارگروه مدیریت پسماند استان، موفق به اخذ مصوبه‌ای شدیم در خصوص این‌که محل دفن پسماندهای شهری آبادان بعد از سه دهه از محل تالاب بین‌المللی شادگان خارج شود و امیدواریم بتوانیم در سه یا چهار ماه آینده موفق به اجرای این مصوبه شویم.
فتحی‌نیا با اشاره به نقش مردم در حفظ محیط‌زیست گفت: مردم وزنه اصلی این موضوع هستند؛ برای مثال اگر مردم با مسئولان در موضوعاتی ازقبیل کاهش تولید زباله، حفاظت از فضای سبز موجود، قطع نکردن درختان و غیره همکاری لازم را انجام دهند، محیطی سالم، زیبا و با تنوع زیستی خواهیم داشت.
رئیس اداره محیط‌زیست آبادان با توجه به شیوع کرونا و مسأله مهم محیط‌زیست بیان کرد: در این ایام مدیریت پسماندهای پزشکی در بیمارستان‌ها بسیار ضروری است و باید وزارت بهداشت و درمان به این موضوع بیش‌تر بپردازد تا هیچ‌گونه پسماندی در بیمارستان تا زمانی که بی‌خطر نشده است، بیرون نرود. همچنین باید روی این پسماندها دقت و نظارت بیش‌تری صورت بگیرد که اگر این عمل صورت نگیرد، قطعاً باعث انتشار آلودگی خواهند شد.
آشتی دوباره با طبیعت
سیده مریم علوی محمدی، نائب دبیر کانون محیط‌زیست دانشگاه شهید چمران اهواز، گفت: کانون محیط‌زیست دانشگاه شهید چمران اهواز از حدود ۱۰۰ دانشجو تشکیل شده است که با هدف ترویج فرهنگ محیط‌زیستی و آشتی دوباره با طبیعت پایه‌گذاری شده است.
عشق ورزیدن به محیط‌زیست، بدون محدودیت سنی
فیصل عامری یکی از فعالان محیط‌زیست خوزستانی است که درخصوص حل مشکلات مختلف زیست‌محیطی این استان اقدامات زیادی را انجام داده است. اما عامری زندگی خود را این‌گونه روایت کرد: بنده تا اواسط دوران دبستان در شهر آبادان به‌همراه خانواده‌ام زندگی می‌کردم. بعد از آن تصمیم گرفتیم که به شهرستان شادگان برویم و در آن‌جا سکونت کنیم. بعد از آن‌که به شادگان رسیدیم، از پدر و مادرم خواهش کردم که به‌همراه پسردایی‌ام که چندسالی از من بزرگ‌تر بود، سوار قایق چوبی شویم.
او افزود: با گذشت ۵۵ سال از گذشت آن ماجرا همچنان درختان، نیزارها و طبیعت زیبای تالاب را به‌خوبی در خاطر دارم. گویی این قایق و تالاب از همان موقع با سرنوشت و آینده من پیوند عمیقی خورده بود. از همان روز بود که شیفته طبیعت شدم، چنان با ذوق و شوق کودکی به اطراف نگاه می‌کردم که متوجه نشدم چه موقع قایق از حرکت ایستاده بود و به محل زندگی جدیدمان رسیده بودیم. اما نور امیدی در دل من بود که انگار می‌دانستم هیچ وقت این تالاب را تنها نمی‌گذارم و برای حفاظت از آن عمر و جوانی‌ام را به پایش می‌گذارم.
این دوست‌دار محیط‌زیست ادامه داد: اینک من ۶۴ سال دارم و همچنان با موتورسیکلت شخصی‌ام برای این‌که بتوانم نقشی در حفاظت محیط‌زیست داشته باشم، در فصل‌های مختلف سال، با وجود سرما و گرمای طاقت‌فرسای هوای خوزستان، به نقاط مختلف استان می‌روم و از آن‌جا بازدید می‌کنم و در نهایت راه‌حل‌هایی برای مشکلات آن مناطق می‌دهم.
او گفت: زمانی که به تالاب شادگان می‌روم، تمام خاطرات کودکی‌ام مجدداً احیاء می‌شوند. این فعال محیط‌زیست افزود: دنیا مانند یک قایق است که همه ما سوار بر مرکب آن هستیم. باید در زمینه محیط‌زیست فعالیت‌های بسیاری را انجام دهیم و دست در دست یکدیگر دهیم، زیرا ایرانیان همواره ثابت کرده‌اند در تمامی عرصه‌ها در کنار هم هستند.
حال این روزهای تالاب شادگان
رئیس اداره حفاظت محیط‌زیست شادگان، درخصوص کانال انتقال آب کارون به تالاب شادگان گفت: قسمت غربی تالاب در مسیر اهواز به آبادان از منطقه دارخوین تا نهر سلمانه توسط این کانال انتقال آب، آبیاری می‌شود و در وضعیت مطلوبی قرار دارد.
رحیم مجدمی ادامه داد: در قسمت شرقی تالاب به طرف ماهشهر که از رودخانه جراحی تغذیه می‌شود، وضعیت متوسطی دارد. همچنین کاهش دبی آب رودخانه جراحی در ماه گذشته، باعث کم شدن آب نخیلات کشاورزان و آب تالاب شد که اخیراً مقداری آب از سد مارون برای مدت ۱۰ روز رهاسازی شد.
مالچ‌پاشی در استان خوزستان
مالچ نفتی از فرآورده‌های نفتی است که حدود ۵۰ سال استفاده شده، اما استفاده از این شیوه در بیابان و شن‌زارهای استان خوزستان موافقان و مخالفان زیادی دارد که هر کدام دیدگاه‌هایی در این خصوص دارند. دلایل موافقان این طرح به‌طور خلاصه این موارد است:
۱- مالچ‌پاشی با ایجاد لایه‌ای نفوذناپذیر مانع تبخیر آب‌های زیرسطحی می‌شود؛
۲- باعث تثبیت شن و بیابان‌زدایی می‌شود.
مالچ‌پاشی خوب است یا بد؟
مدیرعامل انجمن دیده‌بان جلگه سبز خوزستان، درخصوص مالچ‌پاشی در مناطق مختلف این استان گفت: بعد از مشورت با اساتید دانشگاهی و تحقیقاتی که در این زمینه انجام شد و نیز با مکاتبات با جهاد کشاورزی، اداره محیط‌زیست، منابع طبیعی و مرکز پژوهش‌های مجلس، یک سال مالچ‌پاشی در کل کشور متوقف شد.
قنواتی‌زاده ادامه داد: درخصوص مضرات مالچ‌پاشی برای محیط‌زیست می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
۱- تابش آفتاب به سطح مالچ باعث آزادشدن گازهای سمی می‌شود؛
۲- رنگ سیاه مالچ با جذب حرارتی که دارد، می‌تواند دمای محیط را شدیداً افزایش دهد؛
۳- نفوذناپذیری مالچ به تقویت نشدن آب‌های زیرسطحی منجر می‌شود، درنتیجه می‌توان گفت آب باران باعث تشدید سیل می‌شود؛
۴- ریختن مالچ روی سطح شن‌زار ممکن است خزندگان، حشرات و جوندگان کوچک را از بین ببرد.
او افزود: در شن‌زارهای استان خوزستان موجوداتی زندگی می‌کنند که فقط در این استان یافت می‌شوند؛ مانند ماهی شن‌زار و عقاب صحرایی مهاجر؛ همچنین این منطقه اکوسیستمی منحصربه‌فرد دارد.
محیط زیست متعلق به تک‌تک موجودات زنده است
عضو تشکل آینده‌سازان طبیعت خوزستان نیز بیان کرد: محیط‌زیست در دیدگاه فعالان این زمینه، جهانی وسیع و بدون مرز است، اکوسیستمی که به همه انسان‌ها و موجودات زنده تعلق دارد و همچنین به نسل‌های آینده، که محتاج اقدامات ما در حفظ این کره خاکی و زیست‌بوم هستند.
جاسم میاحی ادامه داد: گاهی اوقات از وقت استراحت و تفریح خودمان می‌گذریم تا به کمک محیط‌زیست بشتابیم. وقتی هوای شهرها آلوده، جنگل‌های در آتش سوخته، تالاب‌ها بی‌آب و نیز طبیعت مملو از زباله و پسماندهای گوناگون است، از خودمان می‌پرسیم که ما چه بر سر این محیط‌زیست آورده‌ایم؟ این حسی است که سبب شده پا به این عرصه بگذاریم. باید از خودمان شروع کنیم.
