این‌که قیمت محصولات کشاورزی در مزرعه با بازار تفاوت فاحشی دارد، نشانه سایه سنگین و پر رنگ دلالان است که به اعتقاد کارشناسان دلیل آن بازار سنتی و عدم استفاده از اپلیکیشن و استارتاپ‌ها برای کمک به بخش کشاورزی است. مشکل اصلی امروز کشاورزان این است که با هزاران زحمت محصول تولید می‌کنند؛ اما چیزی […]
این‌که قیمت محصولات کشاورزی در مزرعه با بازار تفاوت فاحشی دارد، نشانه سایه سنگین و پر رنگ دلالان است که به اعتقاد کارشناسان دلیل آن بازار سنتی و عدم استفاده از اپلیکیشن و استارتاپ‌ها برای کمک به بخش کشاورزی است. مشکل اصلی امروز کشاورزان این است که با هزاران زحمت محصول تولید می‌کنند؛ اما چیزی عایدشان نمی‌شود و بخش عمده‌ای از این پول‌ها به جیب واسطه‌ها می‌رود. تفاوت قیمت محصول از سر زمین تا رسیدن به دست مصرف‌کننده پیش از این ۳۰۰ درصد بود، اما اکنون این تفاوت به یک‌هزار درصد هم رسیده است.
دلالی و واسطه‌گری امروزه بلای بخش کشاورزی است که استفاده از روش‌های ناقص و تجربه‌شده چندین دهه پیش کمکی به حل این موضوع نخواهد کرد. وزارت جهاد کشاورزی باید حرکت لاک‌پشتی استفاده از استارتاپ‌ها و اپلیکیشن‌ها را سرعت بخشد. با توسعه دانش و فناوری و با کمک گرفتن از اپلیکیشن‌ها و استارتاپ‌ها می‌توان بخش کشاورزی را بیش‌ازپیش درآمدزا کرد. اگر پول به این بخش سرازیر شود، سرمایه‌گذاری‌ها افزایش می‌یابد و مانع از مهاجرت کشاورزان به شهرها خواهد شد.
اپلیکیشن و استارتاپ‌ها اگر به کمک بخش کشاورزی بیاید، می‌توان دلالی و واسطه‌گری را در توزیع محصولات کشاورزی به حداقل رساند تا محصولات با قیمت مناسب‌تری دست مصرف‌کننده برسد. در این صورت حاشیه سود تولیدکننده هم افزایش خواهد یافت. کاربرد این فناوری‌ها تنها در کوتاه‌کردن دست دلالان و واسطه‌ها نیست، بلکه در ارائه آمارها و اطلاعات به‌موقع به کشاورزان هم بسیار موثر است و می‌تواند نقش بسیار مهمی در افزایش تولید داشته باشد؛ به‌طوری‌که اکنون در کشورهایی با کشاورزی پیشرفته از این فناوری‌ها کمک‌های زیاد می‌گیرند.
وزیر جهاد کشاورزی با انتشار پیامی در حساب توئیتر خود بر نقش موثر استارتاپ‌ها در هوشمندسازی، دانش‌بنیان کردن و تکمیل زنجیره‌های تولید در بخش کشاورزی تأکید کرد.
استارتاپ‌ها تکمیل‌کننده زنجیره تولید هستند
خاوازی نوشت: استارتاپ‌ها در هوشمندسازی، دانش‌بنیان کردن و تکمیل زنجیره‌های تولید در بخش کشاورزی، نقش به‌سزایی دارند و برای دستیابی به توسعه پایدار کشاورزی در کشور دست یاری و همراهی‌شان را می‌فشارم.
وزیر جهاد کشاورزی پیش از این رئیس سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی بود و مقالات متعددی در حوزه علمی و تحقیق داشته و به کاربرد فناوری و اپلیکیشن‌ها در توسعه بخش کشاورزی آگاه است، لذا باید پیش از آنچه دیر شود از ظرفیت‌های این بخش استفاده کند.
بازار امروز با روش سنتی قابل علاج نیست
واقعیت این است که امروزه مدیریت کشاورزی باید از سنتی به مدرن تغییر یابد. روش‌های سنتی به هیچ‌وجه قادر نیست بازار پیچیده امروز را که در آن فاکتورهای بسیار پیچیده‌ای نقش دارند، مدیریت کند. بازار امروز دیگر صرفاً عرضه و تقاضا نیست. واسطه‌های گوناگون، رانت و فساد در واردات و اختصاص ارزهای دولتی، نیما و آزاد، انحصار در واردات، سیاست‌های صادراتی و مدیریت‌های جزیره‌ای همه و همه در قیمت محصولات در بازار موثر است؛ اما در این گزارش بیش‌تر به نقش اپلیکیشن‌ها در حذف واسطه‌ها و افزایش تولید می‌پردازیم.
تولیدکننده و مصرف‌کننده هر دو ناراضی هستند
اکنون قیمت میوه سر به فلک کشیده و بسیاری محصولات کشاورزی ازجمله برنج که تولید داخل هم است، آنقدر گران شده که مردم توان خرید آن را ندارند؛ اما واقعیت این است که تولیدکنندگان هم از این قیمت‌ها راضی نیستند، چراکه سود اصلی را واسطه‌ها و دلالان می‌برند. بنابراین در این چرخه تولیدکننده و مصرف‌کننده هر دو ضرر می‌بینند. به‌عنوان مثال در نظر بگیرید قیمت گوجه‌فرنگی، سیب‌زمینی و پیاز این روزها در استان‌های جنوبی که از سوی کشاورزان به فروش می‌رود، در محدوده ۵۰۰ تومان است؛ اما همین محصولات در بازار تهران حدود چهار تا پنج هزار تومان است؛ یعنی رشد یک‌هزار درصدی از منطقه کرمان تا تهران دارد که هیچ مبلغی از آن به جیب تولیدکننده نمی‌رود.
دژکامه، یک کشاورز کرمانی، در این باره به فارس گفت: گوجه‌فرنگی را کیلویی ۵۰۰ تومان هم نمی‌خرند و برخی کشاورزان مجبورند محصول خود را رها کنند. اما قیمت در شهر تهران کیلویی پنج هزار تومان است، بقیه محصولات مانند پیاز و گوجه‌فرنگی هم همین‌طور است.
کلیپ‌هایی که از منطقه جنوب کشور در فضای مجازی و رسانه‌ها منتشر می‌شود، نشان می‌دهد که در کنار مزارع زمین‌های کشاورزان و حتی خیابان‌های شهر دلالان با کامیون‌ها ایستاده‌اند و محصولات آن‌ها را به ثمن‌بخس خریداری می‌کنند و به قیمت‌های بعضاً ده‌ها برابر به مصرف‌کننده نهایی می‌فروشند.
۳۰ درصد سود در دلالی و توزیع محصولات لبنی
ورود واسطه‌ها و دلالی تنها محدود به محصولات کشاورزی نمی‌شود، در صنایع لبنی هم همین‌طور است. امروز کم‌تر کسی پیدا می‌شود که از قیمت محصولات لبنی از شیر و پنیر گرفته تا ماست، کره و دوغ رضایت داشته باشد. همه می‌گویند گران است، اما زمانی‌که پای درد دل صنایع لبنی هم می‌نشینی، آن‌ها هم از قیمتی که می‌فروشند رضایت ندارند.
مهدی ناصری، مدیر توزیع لبنیات میهن، گفت: سود۲۰ تا ۳۰ درصدی صنایع لبنی به جیب دلالان و توزیع‌کنندگان این بخش می‌رود. برای این‌که رقابت در بازار زیاد است، مجبوریم با تخفیف بفروشیم، اما این پول به جیب مغازه‌داران و دلالان می‌رود.
همان‌طور که می‌بینید در این میان تنها حلقه‌های واسط هستند که سود می‌برند و حتی تخفیف در نظر گرفته شده بخش تولید هم به جیب مصرف‌کننده نمی‌رود، چرا که مصرف‌کننده محصول را براساس قیمتی که روی بسته حک شده، پرداخت می‌کند.
حال سوال این است چگونه می‌توان کاری کرد که هم تولیدکننده و هم مصرف‌کننده سود ببرد. چگونه می‌توان دلالی و واسطه‌گری را به حداقل رساند؛ چراکه دلالی در اندازه قابل‌قبولش باید باشد تا خون مردم را به شیشه نکنند. اکنون در گرانی انواع محصولات از گوشت و شیر گرفته تا میوه و برنج ردپایی از دلال و واسطه همواره وجود دارد.
در روش سنتی کنترل بازار همه‌چیز نمادین است
در روش مدیریت سنتی برای حذف واسطه‌ها و دلالان نهایت کاری که انجام می‌شد، عرضه مستقیم کالا توسط غرفه‌های سازمان مرکزی تعاون روستایی یا خرید‌های حمایتی از کشاورزان است که برخی مواقع و معمولاً دیرهنگام انجام می‌شود، بدون این‌که تأثیری در وضعیت بازار داشته باشد و همه‌چیز نمادین است.
اقدام واقعی آن است که هزینه‌های واسط حذف یا متعادل شود، تعداد دلالان میانی به حداقل برسد، بر کرایه‌های حمل‌ونقل نظارت شود، هزینه‌های تولید کشاورزان مطابق با استانداردهای جهانی باشد، کارخانه‌های تبدیلی به اندازه و با پراکنش مناسب باشد و سیاست‌های مناسب صادراتی فراهم شود که با این کارها محصول تولیدی کشاورز ارزش‌افزوده پیدا خواهد کرد.
کشاورز دست و پا بسته در مبارزه با دلال
وضعیت فعلی کشاورز همانند کسی است که دست و پایش را بسته باشند و او را در رینگ مقابل حریف قدری (شما بخوانید دلال و واسطه) انداخته باشند. طبیعی است که نتیجه این هماورد چه خواهد بود؟ کشاورز اکنون هیچ گزینه‌ای ندارد. اگر قیمت محصولش پایین باشد، صنایع تبدیلی کافی نیست یا آنقدر دور است که نمی‌صرفد محصولش را تحویل آن‌ها بدهد، امکان صادرات ندارد یا سیاست‌های صادراتی آنقدر رخوت‌انگیز است که کشاورز به آن سمت نگاه نمی‌کند.
تصور کنید قیمت گوجه‌فرنگی اکنون ۵۰۰ تومان و قیمت رب گوجه‌فرنگی کیلویی ۱۵ هزار تومان است که به بیش از ۲۰ هزار تومان هم رسیده بود، از هر چهار تا پنج کیلو گوجه‌فرنگی (دوهزار و ۵۰۰ تومان) یک کیلو رب (۱۵ هزار تومان) به‌دست می‌آید، یعنی اگر کارخانه‌ها محصول کشاورز را خریداری کنند و این سیستم ساماندهی شود، محصول کشاورز ارزش‌افزوده پنج تا شش برابری پیدا خواهد کرد.
اپلیکیشن و استارتاپ‌ها کشاورزی را از واسطه‌گری نجات می‌دهد
امروزه نمی‌توان با استناد به سیستم چند دهه پیش تحولی در بخش کشاورزی، به‌ویژه بازار این بخش ایجاد کرد. باید خود را به علم روز مجهز کرد و هم‌راستا با دیگر کشورها پیش رفت.
تکنولوژی فنی که در سال‌های گذشته پیشرفت‌های زیادی داشته، می‌تواند به کمک بخش کشاورزی کشور بیاید و بسترهای آن هم با توجه به وجود ۱۰ هزار مهندس کشاورزی بیکار و جویای کار و همچنین افزایش ضریب با سوادی در این بخش وجود دارد. همچنان‌که استفاده از اپلیکیشن‌ها توانسته هزینه‌های سفر را تا ۵۰ درصد کاهش دهد، استفاده از آن برای توزیع محصولات کشاورزی بی‌واسطه هم می‌تواند چنین نقشی را ایفا کند به‌طوری‌که نمونه‌های آزمایشی انجام شده و بسیار موثر بوده است.
اخیراً تعدادی از تحصیلکرده‌ها با تشکیل یک شرکت تعاونی برای خرید محصولات کشاورزی روستاییان و رساندن بی‌واسطه به مصرف‌کنندگان اقدام کردند، در گفت‌وگویی که با این اکیپ هشت نفره داشتیم، آن‌ها شرایط توزیع را بسیار خوب توصیف کردند که در آن هم کشاورزان و هم مصرف‌کنندگان راضی بودند.
اپلیکیشن‌ها در ارائه دیگر اطلاعات ازجمله آمارهای به‌روز کشاورزی در زمینه سطح زیرکشت، قیمت‌های محصول و نهاده هم می‌تواند موثر باشد. آمارهای وزارت جهاد کشاورزی قبلاً با دو سال تأخیر منتشر می‌شد که اکنون این زمان به یک‌سال رسیده است و با این آمارهای با تأخیر نمی‌توان انتظار کشاورزی پیشرفته را داشت.
امروزه اطلاعات و آمار پایه و اساس تمام علوم و کشاورزی جهان را تشکیل می‌دهد و بدون دسترسی به‌موقع به آن‌ها امکان داشتن کشاورزی مدرن فراهم نیست.
استارتاپ‌ها هم نقش بسیار مهمی در تولیدات کشاورزی دارد، دولت می‌تواند این قبیل استارتاپ‌ها را برای کمک به بخش کشاورزی راه‌اندازی کند. تجربه کشورهای دیگر هم نشان می‌دهد که این استارتاپ‌ها در بخش کشاورزی موفق بوده‌اند. با وجود این‌که از سال ۹۳ چنین استارتاپ‌هایی در بخش کشاورزی راه‌اندازی شده‌اند، اما به‌دلیل استفاده اندک وزارت جهاد کشاورزی از این ظرفیت، آن‌ها نتوانسته‌اند تأثیری در بخش کشاورزی داشته باشند؛ به همین دلیل ضرورت دارد این وزارتخانه توجه بیش‌تری به استفاده از این ابزارها داشته باشد.
