چند سالی می‌شود که اگروتوریسم یا گردشگری روستایی شور و اشتیاقی برای بازدید از روستاها را در میان گردشگران ایجاد کرده است.‌ درواقع اگروتوریسم یا گردشگری کشاورزی یک نوع جدید از گردشگری روستایی است که در آن بازدیدکنندگان به‌مدت یک‌شب یا بیش‌تر در‌ یک مزرعه اقامت و زندگی روستایی را تجربه می‌کنند. در این نوع گردشگری بازدیدکنندگان خود به کشت و برداشت محصول می‌پردازند، در فعالیت‌های کشاورزی نقش فعال دارند، با فرهنگ محلی، غذای سنتی، آداب و رسوم محلی و جشنواره‌های مختلف محلی آشنا می‌شوند و علاوه‌بر آن از طبیعت و امکانات روستایی نیز بهره می‌برند. همین امر نیز باعث افزایش درآمد و کسب‌وکار کشاورزان و منبع درآمدی برای آن‌ها محسوب می‌شود. با توجه به اهمیت این موضوع انجمن فعالان گردشگری کشاورزی ایران چند ماهی‌ است که تشکیل شده و منتظر صدور مجوز برای فعالیت است. به‌همین منظور با لیلا‌ طاهری، عضو هیئت موسس این انجمن، گفت‌وگویی داشتیم که در ادامه می‌خوانید.

انجمن فعالان گردشگری کشاورزی ایران چه زمانی تشکیل شد؟

۲۲ دی سال گذشته بود که علاقه‌مندان به این بخش به درخواست غلامرضا تقوی، مدیرکل دفتر امور گلخانه، گیاهان دارویی و قارچ خوراکی وزارت جهاد کشاورزی، در یک گروه دور هم جمع شدیم و انگیزه تشکیل چنین انجمنی در این گروه به‌وجود آمد. در طول این مدت سعی کردیم انجمن خود را به ثبت برسانیم و در قالب یک سازمان مردم‌نهاد فعالیت کنیم.‌ البته به‌دلیل تعطیلی که شیوع ویروس کرونا به‌وجود آورد، هنوز مجوز این انجمن به ثبت نرسیده است، اما در این مدت بیکار نبودیم و یک بولتن در فضای مجازی منتشر و‌ سعی کردیم مردم و علاقه‌مندان را با این حوزه آشنا کنیم.

مهم‌ترین اهداف ایجاد انجمن‌ فعالان گردشگری کشاورزی ایران چیست؟

ایجاد بانک اطلاعاتی و سازماندهی فعالان این حوزه در کشور؛ ارائه خدمات مشاوره‌ای در کارگروه توسعه گردشگری کشاورزی با هدف برنامه‌ریزی، تدوین مقررات و آیین‌نامه‌های مرتبط؛ آگاه‌سازی، اطلاع‌رسانی، آموزش مردم، کشاورزان و مسئولان جهت توسعه گردشگری کشاورزی با هدف جلوگیری از تغییر کاربری اراضی کشاورزی؛ ایجاد درآمد مازاد برای کشاورزان از طریق ایجاد و خلق موقعیت‌های جدید مبتنی‌بر کشاورزی در مزرعه؛ تشویق جامعه به تولید و مصرف محصول سالم و ارگانیک؛ آموزش کشاورزی، باغبانی و ترویج سبک زندگی سالم؛ برگزاری کلاس‌های کوتاه‌مدت آموزشی‌ در این حوزه؛ جلب مشارکت‌های مردمی‌، جذب و هدایت سرمایه‌گذار؛ تعامل و تفاهم همکاری با سایر سازمان‌های غیردولتی، انجمن‌های مردمی ‌و NGOهای مشابه در سطح کشور؛ ایجاد صندوق سرمایه‌گذاری و استفاده از ظرفیت صندوق‌های حمایتی دیگر در زمینه‌های مرتبط؛ برگزاری سمینارها، همایش‌ها و برنامه‌های بازدید و تورهای مرتبط با این حوزه در داخل و خارج از کشور؛ ارائه خدمات مشاوره‌ای و اجرایی درخصوص احداث مزارع گردشگری و سایر بخش‌های مرتبط با این حوزه در کشور ازجمله اهدافی که این انجمن دنبال می‌کند.

آیا قانون و مجوزی برای فعالیت گردشگری کشاورزی در کشور وجود دارد؟

تاکنون در کشور مجوزی به نام گردشگری کشاورزی نداشته‌ایم و هر کسی کاری در این حوزه انجام داده، بنابر علاقه شخصی بوده است. البته به‌دلیل جایگاهی که این حوزه در دنیا دارد، سال گذشته تعدادی از نمایندگان مجلس درخواست صدور مجوز برای گردشگری کشاورزی را صادر کردند و‌ با توجه به این‌که گردشگری کشاورزی با دو وزارت جهاد کشاورزی و گردشگری مرتبط است، وزیر گردشگری و وزیر جهاد کشاورزی کارگروهی تشکیل دادند تا مجوز این فعالیت‌ها‌ وارد چرخه شود. بنابراین اکنون این دو حوزه در تعامل هستند تا به تفاهمی ‌برای صدور مجوز برسند.

آیا صدور چنین مجوزی باعث از بین رفتن زمین‌ها و مزارع کشاورزی نمی‌شود؟

وزارتخانه‌های جهاد کشاورزی و میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی به‌دلیل حساسیت‌هایی که درباره زمین‌های کشاورزی وجود دارد، به‌دنبال تصویب شیوه‌نامه‌هایی هستند تا به مزارع آسیب نرسد و از طرف دیگر صدور این مجوزها بهانه‌ای برای سوء‌استفاده و ساخت ویلا در مناطق گردشگری نشود تا شاهد از بین رفتن طبیعت مانند اتفاقاتی که در شمال کشور درحال رخ دادن است، نشویم.

مهم‌ترین ویژگی اگروتوریسم چیست؟

بازدید از مزارع، شب‌خوابی در مزارع، چشیدن و فروش محصولات غذایی ارگانیک مزارع، آموزش به کودکان و نوجوانان، آشنایی با سختی‌ها و مشکلات شغل کشاورزی ازجمله اهدافی است که اگروتوریسم دنبال می‌کند.‌ گردشگری کشاورزی فرصت منحصر به‌فردی برای کشاورزان ایجاد می‌کند تا دانش و تجربیات خود را در اختیار گردشگران علاقه‌مند به کشاورزی بگذارد. همچنین‌ این صنعت‌ منبع مهم افزایش درآمد برای کشاورزان است. اکنون می‌بینیم که کشاورزان اروپایی که مزارع خود را به مزرعه گردشگری تبدیل کرده‌اند، سالانه تا ۵۰ درصد افزایش درآمد داشته‌اند. از طرف دیگر به‌دلیل این‌که گردشگری کشاورزی، در محیط‌های روستایی انجام می‌شود که نسبت به شهرها هزینه‌های پایین‌تری دارند، امکان گردشگری نه تنها برای قشر مرفه، بلکه برای اقشار متوسط و ضعیف جامعه نیز وجود دارد. یکی از اهداف مهم اگروتوریسم آموزش است، زیرا گردشگران می‌بینند یک کشاورز با چه سختی‌هایی محصول خود را تولید می‌کند و این امر‌ در کاهش هدررفت این محصولات تأثیرگذار خواهد بود. در اروپا هم اولین هدف اردوهای دانش‌آموزی این است که دانش‌آموزان در مزارع حضور پیدا کنند و با شغل کشاورزی، نحوه تولید محصولات غذایی و اهمیت آن آشنا شوند. در همین زمینه وزارت آموزش و پرورش و وزارت علوم باید توجه ویژه‌ای به این صنعت داشته باشند.

کشاورزان چه نقشی در جذب گردشگر دارند و مزارع آن‌ها چه ویژگی‌هایی باید داشته باشد؟

فرهنگ‌سازی در میان جوامع محلی، باغدار و کشاورز بسیار مهم‌ است. درحقیقت یکی از برنامه‌های ما در انجمن همین آشنایی کشاورزان با صنعت اگروتوریسم خواهد بود.‌ کشاورزان باید بدانند راه‌اندازی این نوع گردشگری به نفع آن‌هاست و به کاهش هزینه‌ها، درآمدزایی، اشتغال، شهرت، توسعه صنایع‌دستی و… می‌انجامد. تنوع‌بخشی درمورد محصولات باغی، توسعه گلخانه‌ها و محصولات گلخانه‌ای، اطلاع‌رسانی دقیق جهت جذب گردشگر و تدوین برنامه‌های مناسب جهت ایجاد یا توسعه مناظر زیبا که گردشکر را مجذوب خود کند، توجه به راه‌های ارتباطی مطلوب با دسترسی آسان به مناطق گردشگری و زمین‌های کشاورزی و باغ‌ها، فراهم‌کردن امکانات و زیرساخت‌ها و خدمات اقامتی و رفاهی از مهم‌ترین مسائلی است که کشاورزان باید آن را مدنظر قرار دهند.

درحال‌حاضر مهم‌ترین مزارع گردشگری کشور کدام هستند؟

مزرعه گردشگری «توسکا» در گرگان و مزرعه «خورشید» در دماوند،‌ ازجمله مزارع گردشگری کشاورزی کشور هستند. البته به‌دلیل علاقه مردم و آشنایی آن‌ها با این صنعت تعداد مزارع درحال بیش‌‌‌تر شدن است.

ظرفیت‌های گردشگری کشاورزی ایران چیست؟

کشور ما با توجه به تنوع آب‌وهوایی و دارا بودن روستاهایی بسیار زیبا و با محصولات کشاورزی فراوان ظرفیت‌ بالایی در جذب توریست یا به‌عبارتی مقوله گردشگری کشاورزی دارد. وجود چشم‌انداز‌های مختلف از کاشت محصولات کشاورزی در مکان‌های مختلف کشور و نیز وجود گیاهان خاص نواحی اقلیمی ‌مشخص، یکی از قابلیت‌های گردشگری کشاورزی در ایران به‌شمار می‌آید. برای نمونه کاشت برخی محصولات ویژه در نواحی جغرافیایی مشخص مثل زعفران در خراسان، چشم‌انداز باغ‌ها در شاهراه‌های اصلی شمال کشور استفاده از ابزارها و کشت سنی در نواحی روستایی حاشیه کویر و نظایر آن جاذبه‌هایی هستند که هر یک قابلیت گردشگرپذیری بالایی دارند. با وجود این در بسیاری از نقاط کشور قابلیت‌های دست‌نخورده‌ای از گردشگری کشاورزی وجود دارد که باید مورد شناسایی، ترویج و حمایت قرار گیرند.

در پایان چه صحبتی دارید؟

گردشگری کشاورزی صنعت نوظهوری است که به‌تازگی وارد کشور ما شده است و علاقه‌مندان خاص خود را دارد. با توجه به اهمیت کشاورزی در دنیا قطعاً صنعت اگروتوریسم آینده درخشانی خواهد داشت. با تعامل بین دستگاه‌های متولی نظیر سازمان محیط‌زیست، وزارتخانه‌های میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی، جهاد کشاورزی و سایر ارگان‌های ذی‌ربط می‌توانیم شاهد ایجاد تحولی عظیم در توسعه پایدار در بخش گردشگری و کشاورزی باشیم.