طرح اصلاح الگوی کشت بی‌سرانجام مانده است و روی میز مجلس خاک می‌خورد و از طرفی مشکلات کشاورزان همچنان پابرجاست. هر از چند گاهی کنار خیابان‌های منتهی به روستاهای لرستان مملو از دسترنج کشاورزانی می‌شود که به‌دلیل نبود بازار فروش محصول خود را دور ریخته‌اند و گاه کمبود یک محصول به گونه‌ای می‌شود که با قیمت چندبرابری در بازار عرضه می‌شود.
لایحه الگوی کشت از سال ۸۸ و تذکرات متعدد به مسئولان وزارت جهاد کشاورزی به بهانه‌های مختلف همچنان مسکوت مانده است. بسیاری از مسئولان بر این باورند که اجرای الگوی کشت مستلزم تنظیم و مدیریت بازار است، درحالی‌که سوء‌مدیریت مسئولان تنظیم بازار باعث شده مصوبه الگوی کشت در سال‌های اخیر به مقصد نرسد. قانون انتزاع یا تمرکز وظایف بخش کشاورزی در وزارت جهاد کشاورزی می‌تواند به اجرای الگوی کشت کمک کند، اما با واگذاری امور از وزارت جهاد کشاورزی به وزارت صمت منابع ملی اعم از آب و خاک درحال نابودی است و دیگر تبدیل به سرمایه نمی‌شود.
طرح اصلاح الگوی کشت بی‌سرانجام مانده است و روی میز مجلس خاک می‌خورد و از طرفی مشکلات کشاورزان همچنان پابرجاست. هر از چند گاهی کنار خیابان‌های منتهی به روستاهای لرستان مملو از دسترنج کشاورزانی می‌شود که به‌دلیل نبود بازار فروش محصول خود را دور ریخته‌اند و گاه کمبود یک محصول به گونه‌ای می‌شود که با قیمت چندبرابری در بازار عرضه می‌شود.
آب‌وهوای معتدل و خاک حاصلخیز سبب شده استان لرستان پتانسیل بالایی در بخش کشاورزی داشته باشد؛ اما این ظرفیت استان مغفول‌مانده و به‌دلیل نبود الگوی کشت مناسب علاوه‌بر مشکلاتی که برای کشاورزان هر ساله ایجاد می‌شود، هدررفت آب‌های زیر زمینی را نیز درپی داشته است. با وجود این‌که لرستان یکی از بخش‌های پر آب کشور محسوب می‌شود؛ اما کاشت محصولات آب‌دوست و هدررفت منابع زیرزمینی سبب شده، دشت‌های استان ممنوعه اعلام شوند و روستاها تشنه بمانند.
دستان کشاورزان همیشه خالی است
با توجه به این‌که اجرای اصلاح الگوی کشت بسیار ضروری به نظر می‌رسد؛ اما تاکنون برنامه مدونی در این راستا ارائه نشده، تا هم از هدررفت آب جلوگیری شود و هم کشاورزان در بازاری مناسب محصولات خود را به فروش برسانند.
در این بین به‌دلیل سوء‌مدیریت مسئولان و عدم توانایی در ایجاد بازاری مناسب برای کشاورزان، دلالان برای مُفت‌خَری محصولات کشاورزان جولان می‌دهند و در این گرمی بازارشان جیب کشاورز است که خالی می‌ماند و دلالان بدون هیچ زحمتی جیب‌های خود را پر کرده و سود می‌برند.
طرح اصلاح الگوی کشت همچنان روی میز مجلس
یک کارشناس حوزه کشاورزی در این باره به بازار گفت: الگوی کشت دستورالعمل است و قانون نیست، در این راستا لایحه به مجلس داده شده، ولی هنوز تبدیل به قانون نشده و در هاله‌ای از ابهام باقی‌مانده است.
رضا ترکاشوند افزود: طرح الگوی کشت همچنان روی میز مجلس مانده و به‌صورت قانون ابلاغ نشده است و تا زمانی‌که الگوی کشت نباشد، کشاورز به‌راحتی محصول آب‌دوست کشت می‌کند و اراضی خود را به افراد غیربومی برای کشت محصولات آب‌دوست واگذار می‌کند.
وی عنوان کرد: وظیفه جهاد کشاورزی این است که با توجه به میزان آب‌های زیرزمینی، آب و خاک منطقه، نیاز جامعه و همچنین تجهیزات، الگوی کشت ارائه دهد تا مشخص شود در سطح هر منطقه چه میزان کشت باید صورت گیرد.
ترکاشوند گفت: برای رعایت الگوی کشت باید حقابه و مجوز برداشتی که به کشاورز داده می‌شود منوط به الگوی کشت و طبق‌نظر کارشناسان جهاد کشاورزی باشد تا اگر الگوی کشت را رعایت نکردند، جریمه سنگینی اعمال شود و پلمب صورت گیرد.
چالش توسعه کشاورزی
این کارشناس حوزه کشاورزی بیان کرد: هدف وزارت جهاد کشاورزی تأمین امنیت غذایی کشور است و الگوی کشت به تأمین امنیت غذایی بسیار کمک می‌کند. در قالب الگوی کشت به‌راحتی می‌توان زمینه خرید تضمینی محصولات را برای دولت ایجاد کرد. با اجرای این طرح محصولی زیاد کشت نمی‌شود و کشاورز می‌تواند با قیمت مناسب محصول خود را به فروش برساند.
ترکاشوند اظهار داشت: متأسفانه دولت در بحث توسعه کشاورزی بودجه اندکی را لحاظ کرده است. با توجه به برنامه‌های مختلفی که برای رونق کشاورزی وجود دارد، ازجمله اصلاح الگوی کشت اگر بودجه بیش‌تری لحاظ می‌شد، قطعاً می‌توانستیم راهکارهای بهتری برای اجرای الگوی کشت داشته باشیم.
نگاه معیوب مسئولان به حوزه کشاورزی
این کارشناس حوزه کشاورزی افزود: متأسفانه تاکنون بخش کشاورزی در سیاست‌گذاری مدیران ارشد کشور جایگاه واقعی خود را پیدا نکرده است. مسئولان نگاه معیوبی به بخش کشاورزی دارند و طرح‌های موثری را که در این زمینه وجود دارد، جدی نمی‌گیرند.
ترکاشوند عنوان کرد: توسعه کشاورزی در کشور همیشه با چالش مواجه بوده و اصلاح الگوی کشت یکی از ده‌ها نمونه طرحی است که برای اجرای آن در حق جهاد کشاورزی کم‌لطفی شده.
عدم توازن در عرضه و تقاضا
رئیس نظام صنفی کشاورزی و منابع طبیعی کشور هم در این باره اظهار داشت: در بحث الگوی کشت مشکل کشور و استان لرستان به یک گونه است. مشکلی که اکنون وجود دارد این است که در یک برهه از زمان تولید محصول زیاد و در بازار اشباع می‌شود و تولیدکننده از دسترنج خود سودی نمی‌برد و در یک زمان دیگر که تولید کم می‌شود، قیمت محصول بالا می‌رود و مصرف‌کننده باید با قیمت چندین برابری محصول را خریداری کند. محمدشفیع ملک‌زاده افزود: در کل کشور این مشکل وجود دارد و فقط در برخی از استان‌ها که به‌دلیل شرایط آب‌وهوایی محصولشان زودرس است، این مشکلات کم‌تر دیده می‌شود.
ملک‌زاده عنوان کرد: مشکلات مختلفی در این زمینه وجود دارد که می‌توان به عدم نگاهی جدی به نواقص در کار و نبود همدلی بین دستگاه‌های مختلف اشاره کرد.
نبود بانک اطلاعاتی برای کشاورزان
رئیس نظام صنفی کشاورزی و منابع طبیعی کشور بیان کرد: الگوی کشت یکی از مسائلی است که کمک می‌کند مشکلات حوزه کشاورزی کم‌تر شود. در مرحله نخست به یک بانک اطلاعاتی و آمار دقیق در کشور نیاز است. متأسفانه بانک اطلاعاتی در این زمینه وجود ندارد و هر که ادعا کند بانک اطلاعاتی وجود دارد، کذب محض است.
ملک‌زاده تصریح کرد: درحال‌حاضر اطلاعات دقیق و آماری از بخش کشاورزی نداریم. آماری که وجود دارد براساس خوداظهاری یا اطلاعاتی است که پیش از این از کشاورزان گرفته شده و این‌گونه نیست که مستندات دقیق از کشاورزان خواسته باشند.
وی خاطرنشان کرد: الگوی کشت نیازمند یک‌سری زیرساخت‌ها مانند صنایع‌تبدیلی و فرآوری است و این‌که باید محلی برای ذخیره‌سازی محصولات کشاورزی، مانند سردخانه وجود داشته باشد؛ تا زمانی‌که محصول زیادی تولید می‌شود، مازاد محصول ذخیره و برای زمانی‌که تولید کم است، مورد استفاده قرار گیرد.
صنایع‌تبدیلی و تکمیلی نداریم
رئیس نظام صنفی کشاورزی و منابع طبیعی کشور گفت: صنایع تبدیلی و تکمیلی لازم است تا محصولات تبدیل شوند، ولی متأسفانه صنایع کافی نداریم تا مازاد را ذخیره کنیم. همچنین در زمینه نبود صنایع بسته‌بندی و ایجاد برند نیز مشکل داریم. در کل کشور هنوز در بحث بسته‌بندی ضعف بزرگی داریم و محصولات به‌صورت فله‌ای و بدون درجه‌بندی عرضه و به فروش می‌رسد؛ درصورتی‌که می‌توان محصول را با یک بسته‌بندی شیک و محکم در دنیا ارائه کرد.
وی اظهار داشت: ۹۰ درصد زعفران دنیا را تولید می‌کنیم، ولی در بازار جهانی زعفرانی به اسم ایران نیست و به اسم کشورهای دیگر با بسته‌بندی شیک و با قیمت‌های بالا به فروش می‌رسد.
دسترنج کشاورزان لرستانی به کام دیگر استان‌ها
ملک‌زاده افزود: در استان لرستان نیز که حبوب درجه یک تولید می‌شود، اگر بسته‌بندی و برندسازی انجام می‌گرفت، حبوب این استان با بسته‌بندی مناسب و برند استان صادر و در بازارهای دنیا عرضه می‌شد.
وی عنوان کرد: متأسفانه در برخی فصول به‌دلیل اشباع بازار یک محصول، کشاورزان دسترنج خود را در کنار خیابان ریخته و می‌روند که این ضعفی بزرگ است که ما در بحث فرآوری، بسته‌بندی و نبود ماشین‌آلات مکانیزه داریم.
رئیس نظام صنفی کشاورزی و منابع طبیعی ایران بیان کرد: موضوع مهمی که وجود دارد، بحث بازار محصولات کشاورزی است. درصورتی می‌توانیم اجرای الگوی کشت را داشته باشیم که بازار مناسبی برای کشاورز ایجاد شود. در واقع باید بازار تضمینی ایجاد کنیم تا کشاورز دغدغه‌ای نداشته باشد. بنابراین الگوی کشت نیاز به بازار تضمینی دارد تا کشاورز متقاعد به اجرای الگو و برنامه ارائه شده باشد.
وی تصریح کرد: درصورتی می‌توانیم برنامه‌ریزی کنیم که کشاورز مطمئن باشد محصول تولیدی روی دستش نمی‌ماند.
لزوم ایجاد بازار تضمینی برای کشاورزان
رئیس نظام صنفی کشاورزی و منابع طبیعی کشور خاطرنشان کرد: متأسفانه در کشور در بحث تنظیم بازار نمره مسئولان صفر است و به هیچ عنوان نتوانسته‌اند خوب عمل کنند. دلالانی هم وجود دارد که قیمت محصول را پایین می‌آوردند و پس از خرید محصول با قیمت کم آن را احتکار کرده و در زمانی‌که محصول در بازار کم است، آن را به گران می‌فروشند.
ملک‌زاده گفت: هنوز نتوانسته‌ایم در کشور طرح الگوی کشت را پیاده کنیم. متأسفانه عده‌ای از مسئولان ادعا می‌کنند برای الگوی کشت برنامه دارند و این کشاورز است که الگوی کشت را رعایت نمی‌کند و کوتاهی می‌کنند و این‌گونه ضعف کار خود و تقصیر را به گردن کشاورز می‌اندازند، برای این‌که خود را از مشکلات ایجاد شده ساقط کنند، این درحالی است که نه الگوی کشت دارند و می‌توانند آن را اجرایی کنند.
وی اظهار داشت: الگوی کشت باید در وهله اول مشخص شود که بر چه مبنا و هدف‌گذاریی است، باید مشخص شود برمبنای ظرفیت و آمایش سرزمین هدف‌گذاری شده یا نیاز مصرف‌کننده و بازار تقاضاست.
رئیس نظام صنفی کشاورزی و منابع طبیعی کشور افزود: درحال‌حاضر با توجه به اعمال تحریم‌ها و مرزها بسته شده، نمی‌توانیم محصولات را صادر کنیم؛ بنابراین الگوی کشت باید مشخص شود بر چه مبنایی تنظیم می‌شود.
ملک‌زاده عنوان کرد: هر زمان‌که مبنای الگوی کشت مشخص، زیرساخت‌ها آماده و بازار درستی تعیین و تثبیت قیمت وجود داشته باشد، می‌توانیم ادعا کنیم الگوی کشت وجود دارد و می‌توانیم تقصیر را به گردن کشاورز بیندازیم.
وی بیان کرد: باید راه صادرات محصولات کشاورزی را پیدا و تسهیلگری ایجاد کنیم. اگر می‌توانستیم مازاد محصول را صادر کنیم، این مشکلات ایجاد نمی‌شد و این همه سرمایه و دسترنج کشاورزان نیز از بین نمی‌رفت.
بی‌توجهی به الگوی کشت دلیل مازاد تولید محصولات کشاورزی
همچنین مشاور ارشد نظام صنفی کشاورزی در این باره به باشگاه خبرنگاران جوان گفت: با گذشت چند سال از مصوبه الگوی کشت، اما تاکنون عملیاتی نشده است.
جعفر حسینی با اشاره به این‌که آشفتگی بازار محصولات کشاورزی ارتباطی به کشاورزان ندارد، اظهار کرد: در سه تا چهار سال اخیر کشاورزان همه‌ساله در تولید یکی از محصولات کشاورزی به‌سبب مازاد تولید دچار زیان شدند.
وی افزود: کشاورزان در سال ۹۶ از ناحیه انباشت پیاز، سال ۹۷ سیب‌زمینی، سال ۹۸ گوجه‌فرنگی و امسال پیاز متحمل زیان شدند.
حسینی ادامه داد: با توجه به مازاد تولید، دولت در سال گذشته به امر خرید تضمینی گوجه‌فرنگی ورود کرد تا کشاورزان متحمل زیان نشوند.
مشاور ارشد نظام‌صنفی بی‌توجهی به اجرای الگوی کشت را دلیل اصلی مازاد تولید محصولات کشاورزی اعلام کرد و گفت: اجرای الگوی کشت در قالب شعار تعریف شده و تاکنون عملیاتی نشده است.
وی اجرای الگوی کشت را مستلزم اجرای زیرساخت‌های لازم، سطح زیرکشت و برنامه‌ریزی صادرات و واردات اعلام کرد.
حسینی با بیان این‌که بی‌توجهی به الگوی کشت هدررفت منابع ملی را دربردارد، اظهار کرد: قانون انتزاع یا تمرکز وظایف بخش کشاورزی می‌تواند به اجرای الگوی کشت کمک کند، اما متأسفانه با واگذاری امور از وزارت جهاد کشاورزی به وزارت صمت منابع ملی اعم از آب و خاک درحال نابودی است و دیگر تبدیل به سرمایه نمی‌شود.
وی ادامه داد: با اجرای الگوی کشت و برنامه‌ریزی تولید و صادرات علاوه‌بر رونق اقتصادی بخش کشاورزی، دولت به‌سبب خرید تضمینی متحمل زیان نمی‌شود.
این مقام مسئول تصریح کرد: با توجه به عدم اجرای الگوی کشت و برنامه تولید، کشاورزان با نگاه به بازار سال گذشته محصول تولید می‌کنند و از تولید محصول در نقطه به نقطه کشور بی‌خبر هستند.
