اقیانوس‌ها؛ گنجینه‌ای جهانی که در خطر است

به گزارش عصر کشاورزی به نقل از ایسنا ایرج حشمتی در یادداشتی که در اختیار خبرگزاری دانشجویان ایران قرار داد، نوشت: اقیانوس‌ها بیش از ۷۱ درصد سطح زمین را پوشش می‌دهند و نقشی حیاتی در تنظیم اقلیم، تأمین غذا، حفظ تنوع زیستی و ذخیره‌سازی کربن دارند. با این حال، تخریب محیط‌ زیستی آن‌ها به نگرانی جهانی تبدیل شده است. از جمله عوامل تخریب می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

– آلودگی پلاستیکی: هر ساله بین ۸ تا ۱۲ میلیون تن پلاستیک وارد اقیانوس‌ها می‌شود (UNEP ۲۰۲۲)، معادل تخلیه یک کامیون زباله در هر دقیقه! این آلودگی میکروپلاستیک‌ها را وارد زنجیره غذایی می‌کند. 

– صید بی‌رویه: طبق گزارش (FAO ۲۰۲۴)، ۸۷.۵ درصد از ذخایر ماهیان تجاری یا بیش از حد برداشت شده‌اند یا در آستانه نابودی قرار دارند. 

– اسیدی شدن آب‌ها: اقیانوس‌ها ۳۰ درصد از دی‌اکسید کربن ناشی از فعالیت‌های انسانی را جذب می‌کنند اما این فرایند موجب کاهش PH آب و آسیب به گونه‌های دریایی، مانند مرجان‌ها، شده است (IPCC AR۶, ۲۰۲۳). 

 چالش‌های دریایی ایران در سواحل جنوبی 

با دسترسی به خلیج فارس و دریای عمان، ایران به‌طور مستقیم تحت تأثیر مشکلات اقیانوسی قرار دارد. برخی از چالش‌های مهم عبارت‌اند از: 

– نابودی صخره‌های مرجانی: طی دو دهه اخیر، بین ۷۰ تا ۹۰ درصد از صخره‌های مرجانی خلیج فارس نابود شده‌اند (پژوهشکده اکولوژی خلیج فارس، ۱۳۹۹). 

– آلودگی نفتی و پلاستیکی: مناطق صنعتی مانند بندرعباس و عسلویه با آلودگی‌های شدید مواجه هستند (مؤسسه ملی اقیانوس‌شناسی و علوم جوی، ۱۴۰۲). 

– گرمایش آب‌ها: افزایش دمای دریای عمان باعث تغییر الگوهای مهاجرت گونه‌های دریایی و کاهش بهره‌وری صید شده است (UNEP Regional Seas, ۲۰۲۳). 

 راهبردهای پیشنهادی برای مدیریت پایدار دریاها 

با توجه به شرایط بحرانی، ایران باید سیاست‌های کلان و اقدامات عملی را برای مدیریت پایدار دریاها اتخاذ کند: 

– تدوین سند ملی حکمرانی پایدار دریاها مطابق با تعهدات بین‌المللی (CBD، UNCLOS، SDG۱۴). 

– تقویت دیپلماسی محیط‌زیستی از طریق مذاکرات چندجانبه و همکاری منطقه‌ای. 

– استفاده از فناوری‌های نوین مانند هوش مصنوعی، سنجش از دور و انرژی‌های تجدیدپذیر دریایی. 

– احیای زیست‌بوم‌های آسیب‌دیده از طریق ترمیم مرجان‌ها و بازسازی جنگل‌های حرا. 

 – افزایش آگاهی عمومی با آموزش محیط‌زیستی در مدارس و رسانه‌ها. 

 جمع‌بندی؛ ایران، الگویی برای مدیریت پایدار دریاها 

حفاظت از اقیانوس‌ها تنها یک ضرورت بوم‌شناختی نیست بلکه مسئله‌ای استراتژیک برای امنیت غذایی، تاب‌آوری اقلیمی و منافع ژئوپلیتیک کشور محسوب می‌شود. ایران با بهره‌گیری از توان علمی، موقعیت ژئوپلیتیک و پیشینه دریایی خود می‌تواند به الگویی موفق در حکمرانی پایدار دریاها تبدیل شود و در مسیر حفاظت از آینده کره زمین نقش مؤثری ایفا کند.

انتهای پیام